شحرون پانزدهم: نسیم سحر حافظ

۲۶ فروردین ۱۴۰۰

Rate this post

شحرون پانزدهم: نسیم سحر حافظ، یکی از غزل های بسیار زیبای حافظ شیراز شحرون پانزدهم است که در هفته آخر فروردین سال یکهزار چهارصد تقدیم می گردد.

شاید لازم باشد یک بار دیگر اینجا عرض کنم که شحرون شهری شعر و حافظه است و ما این شعرها را معرفی می کنیم که خودمان بیشتر بخوانیم تا حفظ شویم و برای خوانندگان نیز خواندن آن خالی از وجه نیست.

در نظرات آمده بود که در مورد شعر بیشتر توضیح دهیم و این هفته می خواهیم کمی بیشتر بسط دهیم.

وزن شعر فعلاتن فعلاتن فعلاتن فعلن است که بحر آن می شود رمل مثمن مخبون محذوف و اگر بخواهیم تقطیع کوتاهی انجام دهید خواهید دید که وزن همین است ولی البته کمی از اختیارات شاعری هم استفاده شده است در رکن اول فاعلاتن و فعلاتن هر دو استفاده شده است.

غزلی از سعدی با محتوا و وزن مشابه:

سعدی هم غزلی شبیه این غزل دارد که این طور است:

خرم آن بقعه که آرامگه یار آنجاست/راحت جان و شفای دل بیمار آنجاست

من در این جای همین صورت بی‌جانم و بس/دلم آنجاست که آن دلبر عیار آنجاست

تنم اینجاست سقیم و دلم آنجاست مقیم/فلک اینجاست ولی کوکب سیار آنجاست

آخر ای باد صبا بویی اگر می‌آری/سوی شیراز گذر کن که مرا یار آنجاست

درد دل پیش که گویم غم دل با که خورم/روم آنجا که مرا محرم اسرار آنجاست

نکند میل دل من به تماشای چمن/که تماشای دل آنجاست که دلدار آنجاست

سعدی این منزل ویران چه کنی جای تو نیست/رخت بربند که منزلگه احرار آنجاست

هم از جهت محتوا و هم از جهت وزن می بینیم که بسیار به هم نزدیک است و هر دو در یک بحر سروده شده است.

در مقاله ای هم جناب باقریان موحد، رضا در سال 1390، شرح عرفانی دیوان حافظ بر اساس نسخه دکتر قاسم غنی و محمد قزوینی داشته است که به آن نیز اشاره می کنیم:

تفسیر عرفانی از دکتر رضا باقریان موحد:

1.ای نسیم سحر -که از جایگاه آن معشوق باخبری و اجازه ی ورود به کوی او را داری -به من بگو جایگاه امن و آسایش آن یار دلربا و آن زیباروی عاشق کش چالاک کجاست؟
2.شب تاریک است و راه سرزمین اَیمن در پیش روست و انسان عاشق مانند حضرت موسی نگران است که آیا عنایت حق، چشم باطن او را به نور عالم غیب روشن خواهد کرد یا نه؟ آتش کوه طور و جایگاه و دیدار معشوق در کدامین جهت است تا به وصال معشوق نائل شویم؟
3.این جهان خاکی مانند خراباتی است که هر کس قدم در آن می گذارد، نقش و داغ مستی و بی خبری و بی قراری با خود دارد و هوشیاری و سلامتی در آن یافت نمی شود؛ اما به راستی آن که راه به حقیقت می برد، کیست؟
(اشاره به آیه ی 26 سوره الرحمن:کل من علیها فان، آیه ی 88 سوره ی قصص:کل شیء هالک الا وجهه.)

تفسیر عرفانی از دکتر رضا باقریان موحد:

4.مژده ی وصال معشوق و تجلی حق در دل را به کسی می دهند که راز و رمز طریق عشق را دریابد.درین رابطه اسرار و نکته های بسیاری است، ولی راز دان و محرمی کجاست تا آنها را دریابد.
5.ای معشوق!همه ی ذرات وجود من، عاشق و مست تو و محتاج لطف و عنایت تواند؛ اما این نکته را انسانی که از عشق و مستی بویی نبرده است و همیشه ما عاشقان را ملامت می کند، نمی فهمد، ما کجا و او کجا؟
6.در راه عشق، هزاران پیچ و خم و سختی وجود دارد که عاشق باید از آنها بگذرد؛ از زلف تابدار و به هم پیچیده ی معشوق بپرسید که این دل غمگین و سرگشته و گرفتار من در کدامین چین و شکن آن گرفتار و اسیر است؟
7.راه عشق، راهی است که عقل را نیز دیوانه می کند و فقط زلف خوشبوی معشوق است که می تواند این مجنون آواره را به بند کشیده و به راه آورد.در این راه، حتی دل انسان نیز می رمد و دوری می کند، ابروی معشوق کجاست تا این دل گریزان را به دام آورم و آرام سازم.

8.اگرچه ساقی و مطرب و شراب -که همگی اسباب عیش و مستی و شادی اند -همه آماده و مهیا هستند، ولی بی حضور آن معشوق و محبوب، هیچ عیشی دلپذیر نیست؛ به راستی آن یار کجاست؟
9.ای حافظ!از سختی ها و ناملایمات روزگار ناراحت نشو؛ پس عاقلانه فکر کن؛ زیرا هیچ گل بی خاری در این دنیا نیست و پس از هر شادی، غم و ناراحتی و پس از هر غمی، شادی و عیشی خواهد آمد.